Ένα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται στα δίτροχα οχήματα (μοτοσυκλέτες, ποδήλατα), είναι η (με αργή συχνότητα) αυτοταλάντωση (δεξιά-αριστερά) του μπροστινού συστήματος (βλ. τιμόνι, αναρτήσεις). Το φαινόμενο αυτό λέγεται
wobbling ή
shimmy (και όχι «ΣΑΜΙ» όπως εσφαλμένα αποκαλέσθηκε). Όταν (μαζί με το μπροστινό) ταλαντώνεται ταυτόχρονα και το πίσω μέρος τότε το φαινόμενο λέγεται
weave.
Από τη φύση του, ένα δίτροχο (πχ. μοτοσυκλέτα) είναι ένα ασταθές σύστημα, με τον οδηγό (πολλές φορές υποσυνείδητα) να επιφέρει συνεχώς τους κατάλληλους χειρισμούς για να διατηρεί την ευστάθεια και ισοροπία του συστήματος. Το μπροστινό σύστημα επειδή έχει περισσότερους βαθμούς ελευθερίας (λόγω της ύπαρξης του τιμονιού) είναι και πιο επιρρεπές σε ταλαντώσεις και εξωτερικές δυνάμεις.
Όπως σε κάθε σύστημα, έτσι και στο σύστημα μηχανή+αναβάτης υπάρχουν κάποιες συχνότητες (ιδιοσυχνότητες) στις οποίες το όλο σύστημα μπορεί να μπεί σε αυτοταλάντωση. Λόγω της μεγάλης ευπάθειας του μπροστινού, οποιεσδήποτε μικρές εξωτερικές δυνάμεις ή ροπές (πχ. από αέρα, έδαφος, κίνηση, τριβές, βάρος κλπ) μπορούν να συμπέσουν και να θέσουν το σύστημα σε αυτοταλάντωση. Ιδιαίτερα μάλιστα αν οι τροχοί δεν είναι απόλυτα ζυγοσταθμισμένοι ή ευθυγραμμισμένοι. Το γυροσκοπικό φαινόμενο και οι δυνάμεις στροφορμής δεν είναι αρκετά για να κρατήσουν τον μπροστινό τροχό σε ευθεία και μόνο πορεία ώστε να μην αυτοταλαντωθεί το μπροστινό σύστημα. Αν έχετε προσέξει, κάποιοι αναβάτες hyper-sports μηχανών τοποθετούν "steering damper" στο μπροστινό σύστημα (τιμόνι) για να αυξήσουν την απόσβεση και να μειώσουν την εμφάνιση του φαινομένου (που γίνεται αρκετά έντονο σε υψηλές ταχύτητες).
Το φαινόμενο αυτό μέχρι τώρα έχει ευρέως απασχολήσει όχι μόνο κατασκευάστριες εταιρίες μοτό αλλά και ελαστικών. Επίσης έχει απασχολήσει έντονα και την ακαδημαϊκή/πανεπιστημιακή κοινότητα (πχ.
αυτό ή
αυτό το άρθρο).
Όπως έχει μελετηθεί, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν αυτό το φαινόμενο το οποίο παρατηρείται σε ανεξαιρέτως
όλες τις μάρκες μοτοσυκλετών, σε άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο.
Οι πιο πιθανές αιτίες που επιδρούν στην έντονη εμφάνιση του φαινομένου, είναι:
- Τοποθέτηση βάρους πιο πίσω σε σχέση με τον άξονα του πίσω τροχού (πχ. μπαγκαζιέρα, βαλίτσες, σχάρες)
- Μη καλά τοποθετημένα ή μη σωστά σφιγμένα ή λασκαρισμένα ρουλεμάν λαιμού τιμονιού
- Είδος, τύπος, κατάσταση, πιέσεις και πέλματα ελαστικών
- Ελλιπής ζυγοστάθμιση ή ακτινολόγηση ζαντών, ή χαλαρές (ξεβιδωμένες, σπασμένες, λασκαρισμένες) ακτίνες
- Στραβές ζάντες ή φθαρμένα ή μη σωστά τοποθετημένα ελαστικά ή ελαστικά που είτε δεν ενδείκνυνται είτε δεν έχουν τη σωστή διάσταση για τη συγκεκριμένη μηχανή
- Μη σωστή ευθυγράμμιση του μπροστινού με τον πίσω τροχό (αυτό είναι πολύ σημαντικό και δεν είναι πάντα εύκολο να επιτευχθεί 100% σε δίμπρατσο ψαλίδι)
- Ακατάλληλα αξεσουάρ επάνω στη μηχανή (πχ. είδος βαλίτσας/σαμαριών)
- Ανομοιογενής κατανομή βάρους επάνω στη μηχανή και το συνολικό βάρος επάνω σε αυτήν
- Ζελατίνα που δεν ενδείκνυται ή δεν έχει σχεδιασθεί για τη συγκεκριμένη μηχανή
- Πλαστικά τμήματα που δεν είναι σωστά τοποθετημένα ή είναι λασκαρισμένα
- Φθαρμένα ή προβληματικά ή λασκαρισμένα ρουλεμάν τροχών
- Φθαρμένα ή προβληματικά ρουλεμάν ή σινεμπλοκ (silent blocks) ή μη σωστό σφίξιμο/ρύθμιση ή λασκαρισμένες βάσεις στο μοχλικό σύστημα της πίσω ανάρτησης
- Ανομοιογενείς ποσότητες υγρών/αέρα στις μπουκάλες μπροστινής ανάρτησης ή ανομοιογενής συμπεριφορά μεταξύ τους στην απόσβεση κραδασμών ή μη σωστή λειτουργία/συμπεριφορά γενικά της όλης ανάρτησης
- Ελατωματικό ή προβληματικό ή φθαρμένο σύστημα γραναζιών και αλυσίδας
- Η αεροδυναμική συμπεριφορά του όλου συστήματος
- Η ποιότητα του οδοστρώματος
Ακόμα και σε καινούριες μηχανές μπορεί το φαινόμενο αυτό να είναι ιδιαίτερα έντονο. Οι μηχανές έρχονται με κάποια τμήματά τους αποσυναρμολογημένα (τροχοί, τιμόνι κλπ) και συναρμολογούνται στους κατά τόπους αντιπροσώπους. Αν κατά τη συναρμολόγηση δεν έχει δοθεί η σωστή προσοχή ή δεν έχουν γίνει οι σωστές ρυθμίσεις, τότε το φαινόμενο της αυτοταλάντωσης μπορεί να είναι πολύ έντονο.
Οι ειδικοί προτείνουν ότι όταν αρχίζει το φαινόμενο και κάνει την εμφάνιση του, τότε ελάτωση της ταχύτητας (με ελαφρό ποδόφρενο), ταυτόχρονο σκύψιμο μπροστά (για μεταφορά μεγαλύτερου βάρους στο μπροστινό σύστημα) και όχι τόσο σφιχτό κράτημα στο τιμόνι. Η μείωση της ταχύτητας και η μεταφορά του βάρους (βλ. μετατόπιση του κέντρου βάρους) έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή της ιδιοσυχνότητας αυτοταλάντωσης του όλου συστήματος με μεγάλη πιθανότητα αυτή να μεταφερθεί υψηλότερα και το φαινόμενο να αποσβεσθεί ή να αρχίσει να μειώνεται.
Παρατηρείστε
εδώ σχηματικά τις διάφορες ταλαντώσεις του μπροστινού συστήματος ενός (απλοποιημένου) δίτροχου
Δείτε
εδώ τη δυναμική του συστήματος
Δείτε στο παρακάτω βίντεο τις καταστρεπτικές συνέπειες όταν το φαινόμενο είναι πολύ έντονο και εκτός πια ελέγχου:
